Opmerkelijke uitspraken van Rudolf Steiner over ademhaling

Rudolf Steiner (1861-1925) wordt een visionaire geesteswetenschapper genoemd en is grondlegger van de Waldorfscholen, in Nederland beter bekend als Vrijescholen. Het is verrassend om te ontdekken hoe Steiners uitspraken over ademhaling de visie van de arts Buteyko bevestigen en onderschrijven. Ook met dank aan John Wilson, die onderzoek deed naar het verband tussen Buteyko en Steiner.

Zware ademhaling haalt je uit (geestelijke) balans

”In the light of Spiritual Science it can be said that whenever we feel a sensation of strangulation in a nightmare, or whenever some doubt or question inwardly oppresses or makes us uneasy, the breathing process becomes stronger, more forceful. There is something in the breathing which must be harmonized, toned down and modified if human nature is to function in the right and normal way.’
The Balance in the World and Man, Lucifer and Ahriman (GA 158)

De arts Konstantin Buteyko (1923-2003) wees op de dramatische gevolgen van een te groot ademvolume voor het hele functioneren van de mens. Wij zien in onze praktijk dat met name het stressvolle bestaan vanaf de tachtiger jaren van de vorige eeuw tot chronische hyperventilatie en vele andere daarmee samenhangende klachten heeft geleid. In biochemisch/fysiologisch opzicht verstoord een te groot ademvolume de zuurstofopname in de cellen en vergroot het de onrust van het zenuwstelsel. Dit heeft ook impact op het gevoel van welbevinden. Angst zonder reden is een van de veelgehoorde klachten bij chronische hyperventilatie, maar we zien het ook vaak samengaan met hypochondrie en depressieve klachten.

De centrale rol van kooldioxide in de regulering van de afgifte van zuurstof

‘Our life would be much shorter if we absorbed more oxygen. The more the carbonic acid formation process of the blood counters the absorption of oxygen in the breathing process, the longer our life will be.’
The Invisible Man within us. (GA221)

De zuurstof die we via de longen in het bloed opnemen moet niet maar overal in het lichaam worden losgelaten. De feitelijke ademhaling vindt plaats bij de lichaamscellen. Zuurstof moet op het juiste moment op de juiste plaats uit het bloed worden losgelaten om de juiste verbranding van suikers in de cellen mogelijk te maken. De samenhang tussen kooldioxide in het bloed en zuurstof afgifte aan de cellen speelt een centrale rol in Buteyko’s visie op gezondheid zoals hij die in de zestiger jaren ontwikkelde. Het is opmerkelijk dat Steiner dit al lang voor 1960 zag. Het bovengenoemde citaat is uit een lezing van 11 februari 1923. Helaas wordt tot op de dag van vandaag deze samenhang en de invloed van ons dagelijks leven op die samenhang niet goed begrepen. Reden dat Buteyko’s visie niet wereldwijd is doorgedrongen kunnen we wijten aan het feit dat het is gebaseerd op oude kennis (zoals het Bohreffect uit 1904). Daar valt voor huidige wetenschappers geen eer aan te behalen.

Samenhang hartslag en ademhaling (4:1)

‘This rhythmic organisation is very frequently misunderstood in respect of a very definite characteristic, namely the relation that is set up between the rhythm of the blood circulation and the rhythm of the breath. In the grown-up person, this relationship is approximately in the ratio of four to one. This, of course, is only the average, approximate ratio, and its variations in individuals are an expression of the measure of health and disease in the organism.’
Anthroposophical Approach to Medicine  (GA314)

Buteyko zag in tien jaar van klinisch onderzoek hoe hartslag zich kan normaliseren (zowel een te hoge als een te lage) wanneer de ademhaling een gezond ademvolume heeft.

Verband ademhaling en kosmos: ademfrequentie van 18 keer per minuut

‘Breath rate of 18 per minute and it’s integration with the Sun. ‘On the average, a human being breathes 18 times a minute. This may, of course, vary, for our breathing is different in our youth, and in old age, but if we take an average, we obtain as a normal figure for the respiration, 18 breaths a minute. We thus renew our life rhythmically 18 times a minute. Let us now see how often we do this in one day. In one hour this would be equal to 18 x 60 = 1080. In 24 hours: 1080 x 24 = 25,920, that is to say, 25,920 times… …These 25,920 years are most important for the life of the sun, because during that period the sun’s life passes through a unity, through a real unity, a complete whole. The next. 25,920 years are a repetition. Thus we obtain a rhythmic repetition of this unity, consisting of 25,920 years.’
Man’s position in the Cosmic Whole The Platonic World-Year Rudolf Steiner Dornach (GA 174).

Vaak wordt het verlagen van de ademfrequentie naar bijvoorbeeld 12 keer per minuut of minder nagestreefd in ademtherapien. Buteyko was (net als wijzelf) fel tegen dergelijke ademgymnastiek en het bewust veranderen van ademhaling in frequentie, geforceerde pauzes, tellen, of een geforceerde buikademhaling. Bovendien brengt dit verlagen een groter teugvolume met zich mee (om de koolzuurdruk in het bloed gelijk te houden), hetgeen meer koolzuurverlies dieper uit de longen tot gevolg heeft en juist een slechter resultaat oplevert voor de gezondheid.
Helaas zien we ook in de Buteykowereld een tendens om ademtechniek te gebruiken om bijvoorbeeld sporters meer te laten presteren. Daarbij wordt de koolzuurdruk wellicht sneller opgevoerd dan het lichaam normaler wijze (met een meer natuurlijke, op het lichaam afgestemde aanpak) aankan.

Ademhalen is een onbewust proces…en moet dat blijven

‘In ordinary life breathing functions unconsciously. We breathe in, hold the breath and exhale; this becomes a conscious process only if in some way we are not in good health.’
The Change in the Path to Supersensible Knowledge (GA212)

Een prachtige en heel juiste stelling, die de aanpak van de meeste ademtherapiën ter discussie stelt. De mens is geneigd de ademhaling bij (hyperventilatie)klachten als “verkeerd” te zien en meent in te moeten grijpen om de” juiste” ademhaling terug te krijgen. Daarmee verliest de mens de samenhang, het organische verband uit het oog, iets dat Steiner nu juist op het lijf geschreven is. Steiner ligt met zijn visie op één lijn met Lao-Tse die gezegd moet hebben: De wijze ademt als een kind, of: De wijze houdt de adem bij zich. Over het niet bewust ingrijpen maar toch herstellen van chronische hyperventilatie is zoveel te zeggen dat we daar een boek over geschreven hebben: Ademhaling als Medicijn.