De hyperventilatie epidemie

De Oekraiense arts Konstantin Buteyko ontwikkelde in de vijftiger en zestiger jaren van de vorige eeuw een methode om de ademhaling gezond te maken. Mensen met astma zijn met die methode al snel niet meer benauwd en binnen enkele maanden kan zelfs de astmamedicatie worden afgebouwd. Meer over het wetenschappelijk bewijs hierover vindt je in het boek ‘Ademhaling als Medicijn’. Daarin zijn tientallen onderzoeken naar ademhaling opgenomen. Het is belangrijk te weten dat Buteyko mensen minder liet ademen waardoor ze van hun klachten afkwamen. Niet alleen astma overigens, hij bewees in zijn laboratorium het effect van een gezonde ademhaling op meer dan 150 aandoeningen.

De manier om de gezondheid van de ademhaling te meten is je neus en mond dichthouden en timen wanneer je de eerste ademimpuls voelt. Dat aantal seconden zou volgens Buteyko 60 seconden moeten zijn voor een optimale ademhaling. We noemen dat Controle Pauze. Daar is recentelijk ook een andere benaming voor gekomen, namelijk de The Body Oxygen Level Test, of BOLT-score.

Buteyko zag in de praktijk praktisch geen aandoeningen bij mensen die dat aantal seconden van 60 haalden. Daar komt dus die vraag die je op het verjaarsfeestje kunt stellen vandaan, wie lang onder water kan zwemmen, want lang onder water zwemmen vereist een gezonde ademhaling. In deze podcast kan je te weten komen dat dat weinig te maken heeft met je longvolume.

Ik voelde me toen ik tot Buteyko therapeut was opgeleid  nogal verlegen met de claim die in de Buteykowereld wel wordt gelegd dat een gezonde ademhaling wel 150 aandoeningen kan laten verdwijnen. ‘Je wil zeker iedereen binnen halen’ werd er weleens gemopperd aan de telefoon. Ik ben het met die claim inmiddels ook niet meer eens. Ik ben het zelfs niet eens met het uitgangspunt in de Buteykowereld dat ademhaling de veroorzaker is van zoveel gezondheidsklachten. Het is in mijn ogen maar de halve waarheid. Het klopt wel dat een ontspoorde ademhaling allerlei gezondheidsklachten teweeg kan brengen, maar de vraag die gesteld moet worden is WAAROM de ademhaling ut de hand loopt. En daar ben ik het fundamenteel oneens met Buteyko, die stelt dat Chronische Hyperventilatie DE oorzaak is van zoveel gezondheidsklachten. Natuurlijk is het niet mis als je veel minder zuurstof opneemt door chronische hyperventilatie, maar er was naar mijn gevoel meer aan de hand. Er is trouwen ook een cult ontstaan rond het 60-seconden optimum van Buteyko, waarbij sommige hard-core Butheyko beoefenaren maximaal 6 uur slapen en zich suf trainen om maar een zo hoog mogelijke controle pauze te hebben. Ik zie dan hele serieuze gezichten en eerlijk gezegd, heel weinig humor. En dan klopt het in mijn ogen niet helemaal. Zonder humor neem je jezelf denk iets te serieus en heb je ook kans dat er weinig zelfkritiek is, weinig zelfreflexie, en er teveel aan principes wordt vastgehouden. Dan is er ook weinig opening voor vernieuwing en verandering. Ik prijs zelf altijd mijn cursisten als ze me iets vragen wat ik niet weet, goede vraag 20 punten extra! Die gaan we uitzoeken. Maar eerlijk is eerlijk, ik was er in mijn beginjaren als ademtherapeut als de dood voor. Want wat wist ik toen nog weinig van hoe het in de dagelijkse praktijk allemaal gaat als je met de ademhaling aan de slag gaat.

We komen al dichterbij de het onderwerp chronische hyperventilatie epidemie, maar om over een epidemie te kunnen spreken maken moeten we eerst wel weten waarover we het dan precies hebben. We zouden kunnen stellen dat we een ademhalingsepidemie hebben, want hoeveel mensen halen die optimale 60 seconden van de arts en onderzoeker Buteyko? Ook Buteyko zag dat aantal seconden van die controle pauze in de loop der jaren aanzienlijk dalen. In de lezingen die hij gaf en waarin hij het publiek de Controle Pauze liet doen, zag hij in de laatste decennia van de vorige eeuw de Controle Pauze steeds verder dalen. En dat is opmerkelijk.

Veel wat oudere mensen vertellen mij in de praktijk dat ze vroeger wel het zwembad onderwater konden afleggen, maar nu niet meer. Van jongeren hoor ik maar weinig dat ze dat ooit konden. Wat is er dan aan de hand?

Nu zat die optimale controle pauze van 60 seconden mij al een aantal jaren behoorlijk dwars. Ik haalde zelf bij lange na niet die 60 seconden, terwijl tot mijn verbijstering een van mijn eerste cliënten in een paar maanden over de zestig heen ging en zelfs tot 80 seconden kwam. Je hoort hem zelf spreken over wat het effect hiervan was op zijn gezondheid in de aflevering ‘wonderlijke verdwijning luchtwegklachten’.

Ik was wel heel blij dat ik door Buteyko technieken van die akelige tien seconden afkwam en waardoor ik eindelijk weer kon slapen. Zeker zo naar het einde van de winter toe, als mijn weerstand wat minder was, moest ik zoveel hoesten als ik ging liggen om te slapen dat ik ’s nachts een paar uur in een tuinstoel in de huiskamer half achterover maar een paar uurtjes slaap kon pakken. Ik voelde me na een paar weken een zombie. En dan heb ik het niet eens over de andere klachten waar ik last van had.

Door de ervaring die ik door mijn cliënten sinds 2010 heb gekregen, veranderde mijn visie over hoe het met de ademhaling in elkaar zit. Ik ben nog altijd heel dankbaar dat die eigenwijze Oekraïner Buteyko ontdekte hoe je het ademhalingscentrum kan herprogrammeren naar een gezonde ademhaling, maar moest meer aan de hand zijn dan een ontspoorde ademhaling. Hoewel ik tot dan toe dacht dat ik iets fout deed en te weinig oefende om mijn controle pauze zeg boven de 40 te krijgen, begon ik ook te twijfelen aan de stugge bewering dat mijn klachten worden veroorzaakt door een ongezonde ademhaling, hoewel ik ook goed begreep dat een ontspoorde ademhaling veel klachten veroorzaakt in het lichaa,. Dat is een biochemisch gegeven. Maar ik ging me afvragen waarom precies mijn ademhaling  uit het lood ging. Die vraag stelde Buteyko niet echt, hij constateerde wel een verzwaring van de ademhaling bij iemand die ziek is of astmaklachten had, maar stelde het gezond maken van de ademhaling centraal in de oplossing.

Misschien is het mijn karakter die graag achter beweringen kijkt waardoor ik me die vraag maar bleef stellen: waarom gaat de ademhaling uit het lood, waarom krijg je chronische hyperventilatie? Misschien was het mijn achtergrond als Socioloog en Antropoloog die me tot de schijnbaar simpele oplossing van die vraag bracht. Want waarom zag ook Buteyko dat de ademhaling van mensen naar het eind van de 20^e eeuw toe verslechterde? Ineens bedacht ik me dat de enorme toename van allerlei chronische klachten dezelfde oorzaak moest hebben. En toen realiseerde ik het me plotseling: het is aanhoudende stress. Stress is op zichzelf noodzakelijk om gezond te kunnen leven, alleen al om veilig de straat over te kunnen steken, maar aanhoudende stress zit het lichaam in de weg om op tijd mentaal en fysiek te kunnen ontspannen. Toen ik me dat realiseerde heb ik technieken uit het lichaamswerk, mindfulness en later de polyvagaaltheorie aan mijn aanpak toegevoegd. Ook ben ik mensen gaan aansporen hun eigen stress en stressverwerking te gaan onderzoeken. Want als aanhoudende stress de oorzaak is van meer gezondheidsklachten die weer de ademhaling laten ontsporen… dan hebben we een groot probleem. Nou en dat hebben we dus ook. We hebben een gigantisch probleem, alleen worden ademhaling en stress nog te weinig in hun verband begrepen. Je kunt leuk knutselen aan de ademhaling en het is tegenwoordig hot om dat te doen. Maar het is maar de vraag wat dat op de lange termijn uithaalt als stress de ademhaling weer vrolijk onderuit haalt. Nou ja vrolijk…. Je neemt er minder zuurstof door op en je krijgt er een kort lontje van…he, een kort lontje, zien we dat niet veel vaker de laatste jaren?

We zien dat ademhaling en stress elkaar sterk beïnvloeden. Ook zien we dat we in een samenleving leven waar stress eigenlijk als een normaal verschijnsel wordt gezien. Dan is het niet moeilijk vast te stellen dat we tegen een epidemie aankijken. Nu kun je dit natuurlijk ook een stressepidemie noemen met gevolgen voor de ademhaling. Misschien is dat in theorie zelfs wel juister om te zeggen. Toch zeg ik liever hyperventilatie epidemie, omdat daarin beter de nog zo onbekende gevolgen voor de ademhaling benoemd worden.

Tja..en nu…wat moet je met de constatering dat we in een hyperventilatie epidemie leven? Ik maak er in elk geval een podcastaflevering over in de hoop dat dit meer besproken wordt. Ik hoop dat we gaan realiseren dat ons lichaam aanhoudende stress gewoon niet aankan. Tja eerst de inmiddels al als normal geziene burn-out, en dan nog eens een burnout en allerlei kwalen die we krijgen omdat onze energie onvoldoende is… uitval uit het werk,…de relaties die daardoor onder druk staan …er is nog veel meer aan de hand. Ik vind het vreselijk hoe vaak ik in mijn praktijk hoor dat mensen geen zin meer in het leven hebben als de hyperventilatie die ze al jaren ervaren en vaak niet wordt herkend en niet wordt begrepen, ze tot wanhoop brengt.

Chronische hyperventilatie is in mijn ogen nog steeds een van de minst begrepen verschijnselen. Nee, dat overkomt mij niet. En dan wordt er vaak alleen gedacht aan acute hyperventilatie. Bovendien krijgt het vaak het tintje van dat het alleen voorkomt bij wat onzekere angstige mensen. Het zit gewoon tussen de oren. Die misvatting is precies de reden waarom we nu in een hyperventilatie epidemie zijn beland.

Het goede nieuws is, we kunnen daar ook weer uitkomen en daar gaan we in deze podcast zeker ook aandacht aan geven!

Dank voor je aandacht! En kijk bij een volgend zwembadbezoek eens hoe lang je onder water kan zwemmen. Je kunt ook de ademtest doen op ademwijzer.nl